← آیین مقدس سپاسگزاری، ← آیین فیض بخشی است که در آن عیسی مسیح، جسم و خون خود - یعنی خود - را برای ما فدیه می دهد تا ما نیز در محبت، خود را به او فدیه دهیم و در← قربانی مقدس با او متحد سازیم. به این ترتیب ما با تن مسیح، یعنی کلیسا، پیوند می یابیم [1322-1324، 1409].
آیین سپاسگزاری پس از تعمید و استواری، سومین آیین فیض بخش ورود به عضویت در کلیسای کاتولیک است. آیین سپاسگزاری مرکز ثقل پر رمز و راز همه آیین های فیض بخش دیگر است، زیرا عیسی، این قربانی مصلوبِ تاریخی، هنگام ادای کلمات تقدیس، به شیوه ای پنهان و غیرخونین، حضورِ عینی می یابد. بر این اساس، آیین سپاسگزاری «سرچشمه و نقطه اوج کل حیات مسیحی» (شورای دوم واتیکان، Lumen Gentium، 11) است. همه چیز به سوی این آیین معطوف شده است؛ از این گذشته، هیچ چیز بزرگ تری برای دستیابی وجود ندارد. هنگامی که ما نانِ پاره شده را تناول می کنیم، با محبت عیسی که جسم خود را بر چوب صلیب برای ما فدا کرد، متحد می گردیم؛ هنگامی که از جام می نوشیم، با کسی که در فدا ساختن خود برای ما حتی خون خود را بر زمین ریخت، متحد می شویم. ما این آیین را از خود ابداع نکرده ایم. عیسی خود همراه با حواریونش شام آخر را برگزار کرد و در آن به پیشواز مرگ خود رفت؛ او با نشان نان و شراب خود را به حواریون خود اهداء کرد و از آنان خواست، از آن پس و پس از مرگ او نیز آیین سپاسگزاری را برگزار کنند. «این را به یاد من به جای آورید!» (1 قر، 11،24) ← 126، 193، 217.
مسیح این ← آیین فیض بخش و مقدس را در شب پیش از مرگش تأسیس کرد، «در شبی که او را تسلیم کردند» (1قر، 11، 23-25)، هنگامی که او ← حواریون را در بالاخانه شام آخر در اورشلیم به دور هم جمع کرد و به همراه آنان شام آخر را جشن گرفت [1323، 1337-1340].
-
«زیرا من از خداوند دریافتم، آنچه به شما نیز سپردم که عیسی خداوند در شبی که او را تسلیم کردند، نان را گرفت و شکر نموده، پاره کرد و گفت: بگیرید بخورید. این است بدن من که برای شما پاره می شود. این را به یادگاری من بجا آرید». و همچنین پیاله را نیز بعد از شام و گفت: «این پیاله عهد جدید است در خون من، هرگاه این را بنوشید، به یادگاری من بکنید» (1قر، 11، 23-25).
این کهن ترین گزارش درباره رخدادهای بالاخانه شام آخر، از پولس ← رسول سرچشمه می گیرند که خود شاهد عینی نبود، بلکه آنچه را که در مقام رازی مقدس برای جماعت مسیحی نوپای آن زمان برجای ماند و به آیین عبادی منجر شد، به نگارش درآورد ← 99.
برگزاری آیین سپاسگزاری، مرکز ثقل جماعت مسیحی است. در این جشن است که ← کلیسا، کلیسا می گردد [1325].
ما نه به این دلیل که یکدیگر را خوب درک می کنیم یا به خاطر آن که به شکل تصادفی درون یک جماعت گردآمده ایم، یک کلیسا به شمار می رویم، بلکه از آن رو که در ← آیین سپاسگزاری، تن مسیح را دریافت می کنیم و پیوسته از نو به تن مسیح بدل می شویم ← 126، 217.
اسامی گوناگون، رازی پنهان در پس پرده را نشان می دهند: قربانی مقدس، نماز مقدس، نماز قربان، شام خداوند، پاره کردن نان، گردهم آیی سپاسگزاری، یادبود رنج، مرگ و رستاخیز، آیین عبادی مقدس و الهی، رازهای مقدس، ← مشارکت مقدس[1328-1332].
قربانی مقدس، نماز مقدس، نماز قربان: مسیح در مقام تنها قربانی یکتا و واحد که همه قربانی ها را کامل می کند و بر آنها برتری دارد، در آیین سپاسگزاری حضور می یابد. ← کلیسا و ایمانداران با تقدیم کردن خود، خود را به قربانی مسیح پیوند می دهند. واژه Mass از واژه لاتینی Ita, missa est که برای ندا کردن یک نفر برای رفتن اطلاق می شود، برگرفته شده است: بروید، شما گسیل شده اید!
شام خداوند: هر مراسم سپاسگزاری همواره همان شامی است که مسیح با حواریون خود برگزار خواهد کرد و همزمان به منزله به پیشواز رفتنِ آن شامی است که خداوند با نجات یافتگان در روز آخرت جشن خواهد گرفت. این ما نیستیم که مراسم نیایشی را به جای می آوریم، بلکه خداوند است که ما را به مراسم نیایشی فرامی خواند و در آن به شکل رازآمیزی حضور دارد.
پاره کردن نان: «پاره کردن نان»، یک آیین که یهودی به هنگام شام بود که عیسی در آخرین شام خود به آن استناد کرد تا تسلیم و ایثار خود «برای ما» (روم، 8، 32) را به بیان درآورد. حواریون پس از رستاخیزش، او را بر اساس همین «پاره کردن نان» دوباره شناختند. و کلیسای نخستین نیز آیین عبادی خود را «پاره کردن نان» نامید.
گردهم آیی سپاسگزاری: برگزاری شام خداوند نیز یک گردهم آیی «شکرگزاری» است که در آن ← کلیسا، به بارزترین شکل ممکن قابل رویت می شود.
یادبود رنج، مرگ و رستاخیز: در آیین سپاسگزاری، جماعت کلیسایی، موضوعی مربوط به خود را جشن نمی گیرد، بلکه تجربه گذر نجات بخش مسیح از رنج و مرگ به سمت زندگی را پیوسته از نو کشف می کند و جشن می گیرد.
آیین عبادی مقدس و الهی، رازهای مقدس: در برگزاری آیین سپاسگزاری کلیسای آسمانی و زمینی در یک جشن واحد با یکدیگر پیوند می یابند. از آنجا که هدایای آیین سپاسگزاری که مسیح در آنها حضور دارد، بی شک مقدس ترین چیز در جهان هستند، به آنها مقدس ترین راز هم اطلاق می شود.
مشارکت مقدس: از آنجا که ما در این نماز مقدس با مسیح و از راه او، با یکدیگر پیوند می یابیم، در اینجا از ← مشارکت مقدس سخن گفته می شود (برگرفته از واژه لاتین communio به معنای مشارکت).
هر قربانی مقدسی (هر آیین سپاسگزاری) از دو بخش اصلی تشکیل شده است: آیین کلام خدا و آیین سپاسگزاری [1346-1347].
در آیین کلام خدا ما به قرائت هایی از ← عهد عتیق و← عهد جدید و همچنین از انجیل گوش می دهیم. از اینها گذشته، این مکان، مکانی برای بشارت و دعای همگانی برای تمنا و شفاعت است. در آیین سپاسگزاری که به دنبال آن می آید، نان و تقدیم و تقدیس می شوند و به عنوان ← قربانی مقدس بین ایمانداران توزیع می گردند.
آیین قربانی مقدس با گردهم آیی ایمانداران و ورود کشیشان و خادمان کلیسا (خادمان قربانگاه، قرائت کنندگان، گروه کُر و غیره) آغاز می شود. به دنبال مقدمه ای در خوشامدگویی، اعتراف همگانی به گناهان خوانده می شود که با ← طلب مغفرت خاتمه می یابد. به دنبال این بخش، در روزهای یکشنبه (جز فصل روزه و توبه ور فصل ورود) و در جشن ها، ← سرود شکوه و جلالخوانده می شود. دعای روز، یک یا دو قرائت از عهد جدید و عهد عتیق را دربرمی گیرد که بخش هایی از مزامیر به عنوان پاسخ و به شکل مزمور برگردان به دنبال آن می آید. پیش از قرائت انجیل، نوبت به ندای هاللویا می رسد. پس از اعلام قرائت انجیل، کشیش یا شماس، دستکم در روزهای یکشنبه و در جشن ها، موعظه ای (←Homilie) ادا می کند. ← اقرار ایماننیز تنها در روزهای یکشنبه و در جشن ها به شکل همگانی ادا می شود که به دنبال آن دعای ایمانداران خوانده می شود. بخش دوم آیین قربانی مقدس با تقدیم هدایا آغاز می شود که با دعا بر تقدیمی ها به پایان می رسد. نقطه اوج جشن سپاسگزاری، دعای اصلی سپاسگزاری است که با دیباچه و← سرود قدوس آغاز می شود. در این هنگام، عطایای نان و شراب به تن و خون مسیح بدل می گردند. دعای اصلی سرانجام به← سرود ستایش می انجامد که مراسم را به بخش دعای خداوندگار پیوند می زند. به دنبال آن، دعای صلح و آرامش یا همان ← بره خدا می آید و در پی آن، نوبت می رسد به پاره کردن نان و تقدیم هدایا به ایمانداران که در اغلب موارد فقط به شکل تن مسیح صورت می گیرد. آیین قربانی مقدس با تعمق، سپاس و آیین فرجام و ← برکت از سوی کشیش به پایان می رسد [1348-1355].
← طلب مغفرت به شکل زیر خوانده می شود:
کشیش: خداوندا، بر ما رحم کن!
مردم: خداوندا، بر ما رحم کن!
کشیش: مسیحا، بر ما رحم کن!
مردم: مسیحا، بر ما رحم کن!
کشیش: خداوندا، بر ما رحم کن!
مردم: خداوندا، بر ما رحم کن!
V Kyrie eleison! A Kyrie eleison!
V Christe eleison! A Christe eleison!
V Kyrie eleison! A Kyrie eleison!
← سرود شکوه و جلال این گونه است:
خدا را در برترین آسمان ها جلال
و در زمین صلح و سلامت بر مردمان باد که مورد لطف او می باشند.
تو را می ستاییم، تو را متبارک می خوانیم، تو را پرستش می کنیم،
تو را جلال می دهیم، تو را از برای جلال عظیمت سپاس می گوییم،
ای خداوند، خدا، پادشاه آسمان، خدایا، ای پدر قادر مطلق.
ای خداوند، پسر یکتا، عیسای مسیح،
ای خداوند، خدا، بره خدا، پسر پدر
ای که گناهان جهان را برمی داری، بر ما رحم کن.
ای که گناهان جهان را برمی داری، التماس ما را بشنو.
ای که به دست راست پدر نشسته ای، بر ما رحم کن.
زیرا تنها تو قدوس، تنها تو خداوند، تنها تو متعال هستی،
ای عیسای مسیح، با روح القدس در جلال خدای پدر.
آمین.
Gloria in excelsis Deo
et in terra pax hominibus bonae voluntatis.
Laudamus te, benedicimus te,
adoramus te, glorificamus te,
gratias agimus tibi propter magnam gloriam tuam,
Domine Deus, Rex caeletis,
Dues Pater omnipotens,
Domine Fili unigenite, Iesu Christi,
Domine Deus, Agnus Dei,
Filius Patris,
qui tollis peccata mundi, miserere nobis;
qui tollis peccata mundi, suscipe deprecationem nostram.
Qui sedes ad dexteram Patris, miserere nobis.
Quoniam tu solus Sanctus,
tu solus Dominus,
tu solus Altissimus, Iesu Christi,
cum Sancto Spiritu:
in gloria Dei Patris. Amen.
← سرود قدوس این گونه است:
قدوس، قدوس، قدوس خداوند، خدای جهان
آسمان و زمین از جلالت سرشار است
هوشیعانا در برترین آسمان ها
مبارک باد آن که به نام خداوند می آید
هوشیعانا در برترین آسمان ها.
Sanctus, Sanctus, Sanctus Dominus Deus Sabaoth.
Pleni sunt caeli et terra gloria tua.
Hosanna in excelsis.
Benedictus qui venit in nomine Domini.
Hosanna in excelsis.
قطعه ← بره خدا این گونه قرائت می شود:
ای بره خدا که گناهان جهان را برمی داری، بر ما رحم کن.
ای بره خدا که گناهان جهان را برمی داری، بر ما رحم کن.
ای بره خدا که گناهان جهان را برمی داری، ما را آرامش عطا فرما.
Agnus Dei, qui tollis peccata mundi, miserere nobis.
Agnus Dei, qui tollis peccata mundi, miserere nobis.
Agnus Dei, qui tollis peccata mundi, dona nobis pacem.
درواقع در هر مراسم سپاسگزاری، شخص مسیح عمل می کند. ← اسقف یا ← کشیش به نمایندگی از او حضور دارند [1348].
این مبتنی بر ایمان← کلیسا است که کشیش برگزارکننده مراسم در شخص مسیح، در مقام سرکرده (به زبان لاتین: in persona Christi capitis) بر قربانگاه می ایستد. این بدان معناست که ← کشیشان نه تنها به جای یا به مأموریت از جانب مسیح در آنجا عمل می کنند، بلکه به دلیل رتبه روحانی شان، شخص مسیح است که به عنوان سرِ کلیسا از طریق آنان عمل می کند ← 249-254.
مسیح در← آیین فیض بخش← سپاسگزاری، به شیوه ای اسرارآمیز، اما واقعی حضور دارد. هر زمان که← کلیسا، فرمان واگذار شده از سوی عیسی، یعنی «این را به یاد من به جای آورید» (1قر، 11، 25) را به اجراء می گذارد، نان را پاره می کند و جام را تقدیم می کند، در روز انجام آن، درست همانی رخ می دهد که آن روزها رخ داد: مسیح براستی خود را برای ما عرضه می کند و ما براستی سهمی با او پیدا می کنیم. مسیح در مقام یک قربانی تکرارناشدنی و منحصر به فرد بر صلیب، بر قربانگاه، حضور زنده ای می یابد و کارکرد نجات ما را به تحقق و پایان می رساند [1362-1367].
-
هربار که کلیسا آیین سپاسگزاری را برگزار می کند، در برابر سرچشمه ای قرار دارد که خود هر بار از نو از آن نشأت می گیرد: کلیسا با «تناول» تن مسیح، به تن مسیح بدل می شود که فقط نامی دیگر برای کلیساست. در قربانی مسیح که خود را با جسم و جان خود به ما اهداء می کند، برای کل زندگانی ما جا وجود دارد. ما شغل خود، رنج های خود، دوستان خود ، همه و همه را می توانیم با قربانی مسیح پیوند بخشیم. هنگامی که ما خود را این گونه عرضه می کنیم، دگرگونی می یابیم: خدا ما را پسند می کند و ما برای همنوعان خود، نانِ نیک و نیروزا هستیم [1368-1372، 1414].
بارها می شود که درباره ← کلیسا به گونه ای بد صحبت می کنیم که انگار این مکان، فقط جماعتی متشکل از انسان هایی کمابیش نیک سیرت است. در واقعیت امر، کلیسا هر روز به شیوه ای اسرارآمیز در قربانگاه از نو پدید می آید. خدا خود را تقدیم تک تک ما می کند و مایل است با برگزاری ← قربانی مقدس با او، ما دگرگون شویم. ما در مقام انسان هایی دگرگون شده، باید جهان را دگرگون سازیم. کلیسا هرچه که در کنار این ماهیت باشد، در درجه دوم اهمیت قرار دارد ← 126، 171، 208.
از آنجا که خدا براستی به شکل نان و شراب تقدیس شده حضور دارد، ما باید این هدایای مقدس را با ارج و احترام فراوان حفظ کنیم و خداوندگارِ حضوریافته قادر متعال و منجی را پرستش کنیم [1378-1381، 1418].
چنانچه پس از برگزاری آیین مقدس سپاسگزاری، هنوز از نان تقدیس شده باقی باشد، آن را در صندوقچه مقدس نگهداری می کنند. از آنجا که «قادر متعال» در این صندوقچه حضور دارد، این صندوقچه یکی از شایان احترام ترین مکان ها در کلیسا است. ما جلوی هر صندوقچه مقدسی زانو می زنیم. شکی نیست که کسی که مسیح را براستی پیروی می کند، مسیح را در فقیرترین فقیران بازخواهد شناخت و به او در وجود آنان خدمت خواهد کرد. اما او همچنین خداوند را زمانی خواهد یافت که در سکوتِ ناشی از پرستش، جلوی صندوقچه مقدس تأمل کند و محبت خود را تقدیم خداوندِ قربانی شده نماید.
هر مسیحی کاتولیک موظف است در همه روزهای یکشنبه و روزهای جشن در مراسم قربانی مقدس شرکت کند. هرکسی که براستی در جست و جوی دوستی با عیسی باشد، هرچند بار که بتواند، دعوت شخص عیسی به این شام را اجابت می کند [1389-1417].
«تکلیف روزهای یکشنبه» درواقع برای هر مسیحی واقعی همان اندازه عبارتی نادرست به شمار می آید که «تکلیف بوسه» برای فردی که براستی عاشق است. هیچکس قادر نیست با مسیح زنده رابطه ای برقرار کند، اگر به آنجایی که او منتظر ماست نرود. از این رو، از قدیم تا به امروز، مراسم نماز قربانی مقدس برای مسیحیان، «قلب یکشنبه» و مهم ترین قرار ملاقات در هفته به شمار می رود.
کسی که مایل است ← قربان مقدس را دریافت دارد، باید کاتولیک باشد. اگر او بار گناه سنگینی را بر وجدان خود داشته باشد، باید پیش از دریافت قربان مقدس اعتراف کند. پیش از آن که انسان به سوی قربانگاه گام بردارد، باید با همنوع خود آشتی کند [1389، 1417].
تا چند سال پیش، متداول بود که فرد دستکم سه ساعت پیش از تناول قربان مقدس، چیزی نخورد؛ افراد می خواستند به این ترتیب برای ملاقات با مسیح در ← دریافت قربان مقدس آماده باشند. امروزه ← کلیسا خواستار آن است که افراد دستکم یک ساعت پیش از مراسم ناشتا باشند. نشانه ای دیگر از ارج و احترام، بر تن کردن لباسی مناسب است - دستکم باید گفت که ما قرار ملاقاتی با خداوندگار جهان داریم.
هر بار تناول ← قربان مقدس من را به شکل ژرف تر با مسیح پیوند می بخشد، من را به عضوی زنده در کالبد مسیح بدل می کند، عطایایی را که در تعمید و ← استواری دریافت کرده ام، احیاء می سازد و مرا در نبرد علیه گناهان قدرت می بخشد [1391-1397، 1416].
-
← دریافت قربان مقدس، نشانه ای از اتحاد در کالبد مسیح است. هرکس در ← کلیسای کاتولیک تعمید یافته باشد، در ایمان آن شریک باشد و در اتحاد با آن زندگی کند، به کلیسای کاتولیک تعلق دارد. اگر کلیسا انسان هایی را که (هنوز) در ایمان و زندگانی کلیسا مشارکت ندارند، به دریافت قربان مقدس دعوت کند، این به منزله یک تناقض خواهد بود. به این ترتیب، به اعتبار ← آیین سپاسگزاری در مقام یک نشانه، صدمه وارد می آید [1398-1401].
مسیحیان ارتدکسی که در ایمان کلیسای کاتولیک به ← آیین سپاسگزاری شریک هستند، هرچند کلیسای آنان هنوز با کلیسای کاتولیک در اتحاد کامل به سر نمی برد، می توانند به صورت انفرادی تقاضا کنند که در آیین عبادی کاتولیک، قربان مقدس را دریافت دارند. درباره اعضای دیگر مذاهب مسیحی، قربان مقدس در موارد استثنایی در صورتی می تواند توزیع شود که فردی در وضعیت اضطراری به سر می برد و به حضور واقعی مسیح در آیین سپاسگزاری، ایمان کامل دارد. برگزاری آیین سپاسگزاری و عشای ربانی به شکل مشترک میان مسیحیان کاتولیک و پروتستان، هدف و آرزوی همه تلاش های بین الکلیسایی است، اما به پیشواز آن رفتن، بدون شکل دادن به واقعیت کالبد مسیح در یک ایمان و در یک کلیسا، نادرست است و از این رو مجاز نیست. دیگر مراسم نیایشی که در آنها مسیحیان از مذاهب گوناگون با یکدیگر دست به دعا می زنند، امری نیک است و کلیسای کاتولیک هم آرزوی برگزاری آنها را دارد.
عیسی به شاگردان و به این ترتیب به ما وعده داده است که روزی با او بر سر یک میز خواهیم نشست. از این رو، هر قربانی مقدسی «یادبود رنج، انبوه عطیه و ضامن جلال و شکوه در آینده» (برگرفته از دعای سپاسگزاری اول، معروف به دعای سپاسگزاری رومی) به شمار می رود [1402-1405].
-
